Gdy mówimy „stare drzewo” najczęściej na myśl przychodzi nam  stary dąb. To piękne wiekowe drzewo jest symbolem siły i długowieczności. Dęby to szczególna ozdoba naszej gminy. Ogromne dęby w okolicach Głębowic dorównują tym z Rogalina, Kórnika czy Antonina i niestety nie są tak rozreklamowane, a dęby nadodrzańskie wraz z ginącymi topolami czarnymi od wieków malują charakterystyczny krajobraz tej dużej europejskiej rzeki.

Okazałe dęby pełnią ważną rolę w ekosystemie. Dębowe dziuple zamieszkują puszczyki i nierzadko nietoperze. Z samymi dębami związany jest również rzadki dzięcioł średni. Z roku na rok ubywa nam starych dębów a wraz z nimi odchodzą stanowiska dwóch ginących chrząszczy: pachnicy dębowej i kozioroga dobosza. W starych dębach występują także rzadkie ciołki matowe i setki innych owadów. Zachowanie dużych, starych dębów przyczynia się do zachowania tych ginących i rzadkich gatunków, a nasadzanie nowych drzew zapewnia ciągłość rozwoju kolejnych pokoleń tych zwierząt.

rys. Leszek Kostulski

 Pachnica dębowa Osmoderma eremita – to duży, czarny chrząszcz z rodziny poświętnikowatych. Rójka dorosłych owadów odbywa się latem, a samice składają jaja w próchniejącym drewnie gdzie rodzą się larwy. Żerują one w czynnym próchnie przez ponad 3 lata, a następnie przepoczwarzają się i latem opuszczają swe ciemne dziuple. Oprócz dębów zasiedlają czasem wiekowe lipy, wierzby, buki, jabłonie oraz graby i wiązy. Dorosłe chrząszcze prowadzą bardzo skryty tryb życia. Natomiast ich występowanie stosunkowo łatwo stwierdzić na podstawie szczególnych odchodów pozostawianych w próchnie.

rys. Leszek KostulskiKozioróg  dębosz Cerambyx cerdo – to największy Polski chrząszcz z rodziny kózkowatych. Dorosłe osobniki dorastają nawet do 6,5 centymetra, a czułki samców przekraczają półtora raza długość ich ciała. Jest to gatunek wybitnie związany z dębami. Dorosłe osobniki wczesnym latem, najczęściej na przełomie czerwca i lipca wychodzą z korytarzy w starych dębach i rozpoczyna się rójka (okres godowy owadów). Następnie składają w szczelinach kory jaja, z których rozwijają się larwy. Drążą one chodniki przez 2-3 lata w drewnie, po czym przepoczwarzają się w dorosłe osobniki by znów rozpocząć ten długoletni cykl. Do rozrodu wybierają dęby duże i nasłonecznione. Temperatura przyśpiesza bowiem rozwój larw. Chodniki drążone przez larwy kozioroga  zamieszkuje chrząszcz z rodziny jelonkowa tych – ciołek matowy.

Stare dęby stanowią dom dla wielu rzadkich i chronionych organizmów i wymagają jedynie zachowania i umożliwienia rozwoju współżyjącym z nimi owadom. Zastanawianie się czy chronić dęby czy koziorogi ma znaczenie jedynie w przypadku szczególnie wartościowych drzew ze względów kulturowych bądź krajobrazowych. Dla ochrony zarówno drzew i owadów ważne jest by zapewnić odpowiednią liczbę dębów na przyszłość i pozwolić przyrodzie by rządziła się własnymi prawami.
W tym miejscu szczególnie apelujemy do wszystkich służb odpowiedzialnych za opiekę nad starymi alejami i drzewami, aby wyjątkowo starannie podchodzić do pielęgnacji starych dębów. Ostrożnie podkrzesywać gałęzie – tylko te, które rzeczywiście przeszkadzają w ruchu pojazdów lub zagrażają przechodniom – pozostawiając ich jak najwięcej w koronie drzewa. Podobnie, podejmując decyzję o wycince należy sprawdzić czy dane drzewo jest zasiedlane przez gatunki objęte ochroną i czy rzeczywiście istnieje konieczność wycinki. Należy pamiętać, że stare usychające dęby są istotnym siedliskiem dla rozwoju pachnicy i kozioroga, które znajdują się na listach gatunków zagrożonych w skali Europy, a wycinka takich drzew jest jednoznaczna ze zniszczeniem danego stanowiska i zabiciem wielu osobników podlegającego ochronie gatunku.

W ramach projektu „Przyrodzie i ludziom”, którego realizację wspiera  Islandia, Lichtenstein i Norwegia poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych,  ściśle współpracując z Urzędem Gminy Wińsko wytypowano miejsca nasadzeń pod 100 nowych dębów. Do obsadzeń wykorzystano duże, 3-4 metrowe dęby szypułkowe, które są drzewami rodzimymi i występują w naszym regionie. Sadzone dęby posiadały dobrze rozwinięty system korzeniowy w bryle gleby i dodatkowo były zabezpieczone jutą. Drzewa posadzono w następujących wsiach:

Posadzone dęby w Głębowicach: foto Krzysztof Konieczny

Głębowice – Szkoła Podstawowa w Głębowicach obsadziła skwer wokół szkoły, a drzewa trafiły w miejsce połamanych w czasie ubiegłorocznej wichury kasztanowców. Młodzież przygotowywana przez Księdza Dziekana Jarosława Olejnika do sakramentu bierzmowania posadziła w obrębie gruntów kościelnych 7 dębów jako symbol siedmiu darów Ducha Świętego. Mamy zatem dąb mądrości, rozumu, rady, męstwa, umiejętności, pobożności i bojaźni Bożej. Do Głębowic łącznie trafiło 19 dębów.

Krzelów – w akcję sadzenia dębów zaangażowali się piłkarze z Klubu Sportowego LZS Kometa Krzelów pod kierunkiem pana Adama Hańskiego i posadzili wokół boiska 19 dębów. Każdym z nich zaopiekował się jeden ze sportowców i będą one rosły wraz z młodymi piłkarzami. Mamy nadzieję, że choć jeden z dębów będzie nosił w przyszłości imię jakiegoś słynnego zawodnika.

Orzeszków – Szkoła Podstawowa w Orzeszkowie zasadziła w pobliżu szkoły 4 dęby, a sadzenie zbiegło się z przygotowywaniem pięknych palm na Nadzielę Palmową.

Rudawa –  Szkoła Podstawowa w Rudawie przygotowała miejsce dla 10 drzew. Być może drzewa te zostaną nazwane na cześć pierwszej powojennej dyrektor szkoły – Dębami Anny Kalinowskiej.

 Ślady żerowania koziorogów w starym dębie.: Foto Krzysztof KoniecznyTrzcinica Wołowska – trzy dęby posadzono w Centrum Przyrodniczym PTPP „pro Natura”

Wińsko – 30 dębów zostało przekazanych Stowarzyszeniu „Wzgórza Wińske”. Przedstawiciele Stowarzyszenia i Zakładu Gospodarki Komunalnej wraz z wędkarzami przygotowują aleję dębową w pobliżu zalewu. Dodatkowo Szkoła Podstawowa i Publiczne Gimnazjum z Wińska posadziły szpaler 15. dębów w obrębie podwórza szkolnego.

Wszystkim, którzy zaangażowali się w akcję sadzenia dębów dziękujemy za okazaną pomoc i życzliwość. Jednocześnie zwracamy uwagę aby troszczyć się o zasadzone drzewa i gdy tylko przyjdzie susza nie zapomnieć o ich podlaniu. Pierwszy rok jest szczególnie istotny dla przyjęcia się tych drzew, a tym samym do utrzymania nowopowstałych nasadzeń.

Krzysztof Konieczny, Adam Guziak

Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „pro Natura”

Wsparcie udzielone przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię poprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego, a także budżetu Rzeczpospolitej Polskiej w ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych